Τα "μάτια" τα δικά σου, τα "μάτια" τα δικά μου


photo by G. Kossieris

Τι θα δείτε στο άρθρο

Ξεκινώντας ο εγκέφαλος να διανύει μερικούς μήνες ζωής και συνεχίζοντας σε όλη τη διάρκειά της, μας παρέχει την θαυμάσια ικανότητα να χτίζουμε την αντίληψη για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας, μέσα στην ίδια την πραγματικότητα. 

Ανατρέχουμε στις μικρές ηλικίες του ανθρώπου για να αναδείξουμε τι είναι πιο λειτουργικό στη φύση των σχέσεών μας από τη μία και από την άλλη, σύμφωνα με αυτό, να πάρουμε ιδέες για την ενήλικη ζωή μας. 

Ποια είναι όμως μερικά στοιχεία που μας βοηθούν να κατασκευάζουμε μια θετική εικόνα και ποια μερικά εμπόδια που όλοι καλούμαστε να υπερβούμε;

Παρούσα η παγίδα των εύκολων λύσεων και εξαγωγής συνοπτικών συμπερασμάτων. 

Γιατί η ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει ένα καλό εργαλείο γι' αυτό το σκοπό;

Αναπαραστατική ικανότητα - νοητικές κατασκευές

Εξερευνώντας πώς ένας άνθρωπος σχηματίζει τη δική του πραγματικότητα για την  "εξωτερική" πραγματικότητα ανατρέχουμε, αρχικά, στη βρεφική ηλικία.
Ήδη, μέχρι την ηλικία των δύο ετών, το βρέφος έχει αναπτύξει τη νοητική ικανότητα να αναπαριστά μέσα του ένα γεγονός, ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο που έχει παρέλθει του οπτικού του πεδίου και να σχηματίζει απόψεις γι' αυτό. 

Η λειτουργία της νοητικής αναπαράστασης συνεχίζει να εξελίσσεται καθώς το άτομο αναπτύσσεται και τείνει να αναπαριστά την πραγματικότητα, κάνοντάς το με το δικό του προσωπικό τρόπο, τον υποκειμενικό. Κατασκευάζει δηλαδή, υποθέσεις, απόψεις, ερμηνείες, πεποιθήσεις, οι οποίες λειτουργούν ως οδηγός στα βήματά του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. 

Η διαδικασία λειτουργεί μέσα από ένα συνδυασμό στοιχείων προσωπικότητας, αλληλεπιδράσεων με το κοινωνικό περιβάλλον, στενό και ευρύτερο, αλλά και εκάστοτε περιστάσεων μέσα στις οποίες θα βρεθεί το άτομο. 
Μάλιστα, γίνεται τόσο ανεπαίσθητα, φυσικά και αυτόματα που συχνά δεν παρεμβάλλεται η συνείδηση του ατόμου.
Ωστόσο, αποτελούν επιλογές που καθορίζουν τη στάση του. 

Συνεπώς, η υποκειμενικότητα, ως φυσικό επακόλουθο, θα προκαλεί και μεροληπτικότητα, αποκλίνοντας σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό από την πραγματικότητα. 
Έτσι, αιτιολογούνται οι περιπτώσεις ανθρώπων που αντιλαμβάνονται το ίδιο γεγονός με διαφορετικούς τρόπους. 


Πρώιμες επιρροές

Τα ερεθίσματα που λαμβάνει το παιδί από τον/την τροφό του κατά τη βρεφική ηλικία, φαίνεται να παίζουν τον πρώτο καθοριστικό ρόλο για την εικόνα που θα δημιουργήσει για τον εαυτό του και τους ανθρώπους γύρω του. 
Αν νιώθει ασφαλές και φροντισμένο, η εικόνα θα είναι θετική, κάτι που ισχύει και σε όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. 
Οι θετικές και ισχυρές σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών θα λειτουργήσουν ως πρότυπο για τη διαμόρφωση σχέσεων με τους άλλους. 

Αντίθετα, αν δεν μπορεί να νιώσει την οικογενειακή του βάση ασφαλή, θα αναπαριστά μέσα του τον κόσμο ως εχθρικό και τον εαυτό του ως ανεπιθύμητο, κάτι που συμβαίνει κυρίως, σε περιπτώσεις κακοποίησης ή όταν οι ανάγκες του παραμελούνται.

Στρεβλή αναπαράσταση όμως δημιουργείται και στις περιπτώσεις όπου οι ανάγκες υπερκαλύπτονται ή υπάρχει υπερπροστατευτισμός. Εδώ, οι γονείς αποφασίζουν για τα ζητήματα του βρέφους/παιδιού, χωρίς να υπολογίζουν το βίωμα του ίδιου. 
Παραδείγματα:
  • Αδυνατώντας να διαφοροποιήσουν την αντίδραση ενός μωρού που είναι κουρασμένο, το ταΐζουν για να ηρεμήσει. 
  • Θέλοντας να το προστατεύσουν να μη βιώσει ματαίωση, όπως όταν χαλάει ένα παιχνίδι του και κλαίει, σπεύδουν για άμεση ανακούφιση με αντικατάσταση.
  • Με σκοπό να αποφύγει τη δυσαρέσκεια του μεγαλύτερου παιδιού,  η μητέρα μιλά μειωτικά για το αδελφάκι του. 

Επίσης, το πώς εκφράζονται τα συναισθήματα, τόσο από την πλευρά της μητέρας, όσο και από την πλευρά του βρέφους, φαίνεται να παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, ασκώντας επιρροή εκατέρωθεν καθορίζοντας, ως ένα βαθμό, τη συγκινησιακή λειτουργία, τα κίνητρα και τη συμπεριφορά και των δύο πλευρών. 
Μια ποιότητα που υποδηλώνει την βαθιά ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και αμοιβαιότητα στις σχέσεις. 


Ο εγωκεντρισμός εγγενές στοιχείο

Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας διαφαίνεται έντονα κι ένα άλλο χαρακτηριστικό του παιδιού. 
Ο εγωκεντρισμός, ο περιορισμός, δηλαδή, να κατανοήσει ότι οι άλλοι άνθρωποι αναπαριστούν με το δικό τους τρόπο τον κόσμο και αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις διαφορετικά από τον ίδιο. 
Βέβαια, είναι αυτή η έμφαση που το βοηθά να αναπτύξει την έννοια του 'εγώ' φυσιολογικά και να σταθεί ως ξεχωριστό άτομο που κερδίζει σταδιακά την αυτονομία του. Από την άλλη, ο εγωκεντρισμός δεν παύει να αποτελεί ένα είδος 'νοητικού ελλείμματος' ή διαστρέβλωσης της σκέψης. 

Παρόμοια εξελίσσεται το φαινόμενο κατά την εφηβική ηλικία. 
Ο έφηβος μαθαίνει την ανεξαρτησία, αναπαριστώντας την πραγματικότητα, κυρίως, εστιασμένος στον εαυτό του. 
Με αποτέλεσμα να θεωρεί συχνά ότι όλοι εκείνον παρατηρούν και η συμπεριφορά του αποτελεί το κέντρο της προσοχής των άλλων. Διαμορφώνει για τον εαυτό του, δίχως να το αντιλαμβάνεται, μια υπερδιογκωμένη εικόνα, πιστεύοντας πως κατέχει μοναδικά χαρίσματα, ότι είναι δυνατός και άτρωτος, ενώ τα άσχημα συμβαίνουν στους άλλους, όχι σε εκείνον. Ιδιαίτερα το τελευταίο τον καθιστά, σύμφωνα με στατιστικές, επιρρεπή σε σοβαρά ατυχήματα. 
Αντίστροφα, αν του συμβεί μια άσχημη εμπειρία, φέρεται σαν να έχει την αποκλειστικότητα της και κανείς δεν είναι σε θέση να τον κατανοήσει. 

Μελέτες δείχνουν πως υπάρχουν και ενήλικες που δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν σε ένα πιο ώριμο νοητικό και συναισθηματικό στάδιο, εκείνο της αντίληψης ότι ο άλλος δεν σκέφτεται πάντα όπως ο ίδιος. Αντιλαμβανόμενοι τα πράγματα εκ των έσω μόνο λειτουργούν ως μύωπες στις σχέσεις, αδυνατώντας να δουν την ύπαρξη διαφόρων αιτιών που ενδεχομένως συμβάλλουν στην διαφοροποίηση του άλλου. Έτσι δυσκολεύονται να κατανοούν, να αποδέχονται και να υπολογίζουν τον άλλον. 


Χτίζοντας θετικούς συναισθηματικούς δεσμούς

Η φύση των σχέσεων που δημιουργεί ο άνθρωπος, από την αρχή ως το τέλος της ζωής του, φαίνεται να υποδηλώνουν την ανάγκη για ένα θετικό συναισθηματικό δεσμό. Στοιχεία που συνθέτουν ένα τέτοιο δεσμό είναι η ευαισθησία στις ανάγκες και τις επιθυμίες του άλλου, η επίγνωση της συναισθηματικής κατάστασης του άλλου, η ανταπόκριση, η θέρμη, η επικοινωνία και ο συγχρονισμός των δύο μερών της σχέσης. 

Ακόμα κι εκείνος που δεν έτυχε της καλύτερης βρεφικής, παιδικής ή εφηβικής μεταχείρισης από το οικογενειακό περιβάλλον, διαθέτει μια συνεχή δυναμική μέσα του, αν το επιθυμεί και αν το πιστεύει, να δημιουργεί τις συνθήκες εκείνες, τόσο εσωτερικά, όσο και στο περιβάλλον του, ώστε να χτίζει θετικούς συναισθηματικούς δεσμούς. 


Απλοποίηση και εύκολες λύσεις

Από την άλλη, υπάρχουν προσεγγίσεις που δίνουν έμφαση στην απομάκρυνση ή την αδιαφορία, αν ο άλλος σε στεναχωρεί ή δεν σε αποδέχεται όπως είσαι και τα παρόμοια. 
Προβάλουν τη συναισθηματική θέση του αξίζεις το καλύτερο και αδικείσαι, οι άλλοι σου το στερούν. Προτείνονται οδηγίες, κάτι σαν fast-food ψυχοθεραπεία, "με τους εξής τρόπους θα βρεις την ευτυχία", "εφάρμοσε τους τάδε κανόνες και θα βρεις τη λύση σε αυτό το πρόβλημα" ή "σκέψου εσύ θετικά και το σύμπαν θα συνωμοτήσει υπέρ σου".

Αν και μπορεί να περιλαμβάνουν σχόλια που ακούγονται ή και είναι πράγματι εύστοχα, τείνουν να τυποποιούν και να απλοποιούν σύνθετα θέματα για χάρη εύκολων λύσεων. 
Δύσκολα ωστόσο, οι άνθρωποι τα βρίσκουν πάντα με τον εαυτό τους ή προσφέρουν απλόχερα αποδοχή και ικανοποίηση στον άλλο, ώστε να αξιώνουν πίσω τέτοια συμπεριφορά. 

Αλλά και ποια ουσιαστική σχέση μπορεί να σταθεί χωρίς τη διαπραγμάτευση, ποιος εαυτός μπορεί να κατακτήσει την αυτογνωσία χωρίς τον άλλο μαζί ή και απέναντι κάποιες φορές;
Δεν χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσπάθεια στην επιφανειακή προσέγγιση των σχέσεων, την εξαγωγή συμπερασμάτων με συνοπτικές διαδικασίες, την εύκολη απόρριψη, την εσωτερίκευση, την απομόνωση, στοιχεία που μακροπρόθεσμα διαβρώνουν τη σχέση τόσο με τον εαυτό, όσο και με τους άλλους. 

Εκτός, αν ασυνείδητα επιθυμούμε τον άλλο ως μια/έναν υπέροχη/ο τροφό που καλύπτει τις ανάγκες μας και μοσχοπλένει την ψυχή μας από όλες τις ανησυχίες, τότε, μάλλον η απογοήτευση θα είναι διαρκής.

Κοιτώντας στον καθρέφτη

Μια καλή ευκαιρία δίνεται στην ομαδική ψυχοθεραπεία, όπου ο καθένας λειτουργεί ως ο καθρέφτης του άλλου. 
Η υποκειμενικότητα του καθρέφτη δεν μειώνει την αξία της λειτουργίας του. Προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες να δει ένα μέλος τον εαυτό του, όπως τον βλέπουν τα άλλα μέλη. 
Η αλληλεπίδραση σημαίνει και ανταλλαγή πολύτιμων πληροφοριών.

Το να φτάσει κάποιος να βλέπει τον εαυτό του όχι μόνο όπως εκείνος νομίζει, αλλά και μέσα από τα μάτια παρατηρητών (που είναι κι εκείνοι έτοιμοι να ακούσουν την οπτική του άλλου) αποτελεί σκαλοπάτι ανόδου. 
Το να υπολογίζει την άποψη των άλλων, χωρίς να νιώθει ότι απειλείται από αυτόν που διαφοροποιείται απο τον ίδιο, αποτελεί ένα πλεονέκτημα, που χτίζει παράλληλα, την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμηση.
Οι εκφρασμένες σκέψεις, οπτικές και συναισθήματα τρέφουν τα μέλη, αλλά συγχρόνως, τα βοηθούν να βρίσκουν και να βάζουν το όριό τους. 

Τέτα Ηλιοπούλου


Μέρος του αρχικού άρθρου δημοσιεύθηκε στη τοπική εφημερίδα "Έκφραση" 16/11/2017
http://www.ekfrasi.net/full_product.php?prod_id=16593


Πηγές

-  Ainsworth, M. D. S. (1973). The development of infant-mother attachment. In B. M. Caldwell & H. N. Ricciuti (Eds), Review of child development research (Vol. 3). Chicago: University of Chicago Press.
- Ainsworth, M. D. S. (1993). Attachment as related to mother-infant interaction. Advances in infancy Research, 8, 1-50.
- Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological stydy of the strange situation. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
- Belsky, J., Rovine, M., & Taylor, D. G. (1984). The Pennsylvania infant and family development project, III: The origins of individual differences in infant-mother attachment: Maternal and infant contributions. Child development, 55, 718-728.
- Feldman, R. S. (2009). Εξελικτική Ψυχολογία: Δια βίου Ανάπτυξη, Τόμος 1. Μετάφραση: Ζωή Αντωνοπούλου, επιμέλεια: Ηλίας Μπεζεβέγκης, 1η έκδοση. Αθήνα: Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός. 
-  Gopnik, A., Meltzoff, A., & Kuhl, P. (1999). The scientist in the crib: What early learning tells us about the mind. New York: Harper Collins.
- Gilovich, T., Kruger, J., & Savitsky, K. (1999). Everyday egocentrism and everyday interpersonal problems. In R. M. Kowalski & M. R. Leary (eds), The social psychology of emotional and behavioral problems: Interfaces of social and clinical psychology (pp. 69-95). Washington, DC: American Psychological Association.
-  Greene, K., Krcmar, M., Walters, L. H., Rubin, D. L., & Hale, J. L. (2000). 
Targeting adolescent risk-taking behaviors: The contribution of egocentrism and sensation-seeking. Journal of Adolescence, 23, 439-461.
-  Piaget, J. (1954). The construction of reality in the child. (Margaret Cook, Trans.). New York: Basic Books.
- Piaget, J. & Inhelder, B. (1958). The growth of logical thinking from childhood to adolescence. (A. Parsons & S. Seagrin, Trans.) New York: Basic Books.
- Reyna, V. F. & Farley, F. (2006). Risk and rationality in adolescent decision making. Psychological Science in the Public Interest, 7, 1-44.
-  Royzman, E. B., Cassidy, K. W., & Baron, J. (2003). I know, you know: Epistemic egocentrism in children and adults. Review of General Psychology, 7, 38-65.
- Trevarthen, C. (1977) Descriptive analyses of infant communicative behaviour. In Schaffer, H.R. (ed) Studies in Mother-infant interaction, London, Academic Press. 
- Trevarthen, C. (1980) The foundations of intersubjectivity: development of interpersonal and cooperative understanding. In Olson, D. (ed) The Social Foundations of Language: Essays in Honour of J.S. Bruner, New York, W.W. Norton. 
- Trevarthen, C. (1992) The function of emotions in early infant communication and development. In Nadel, J & Camioni, L. (eds) New Perspectives in Early Communicative Development. London, Routledge.  
- Vartanian, L. R. (2000) Revisiting the imaginary audience and personal fable constructs of adolescent egocentrism: A conceptual review. Adolescence, 35, 639-646.







Ένα μέλος της Ομάδας μιλά για την πρόσφατη εμπειρία του

Συμβαίνουν γύρω σου ωραία πράγματα    
                                                                                                                                 Απρίλιος 2017

Αρχικά αισθανόμουν κάποιο φόβο και άγχος, για το τι ακριβώς θα συναντήσω σ' αυτό που ονομάζεται ομαδική ψυχοθεραπεία.

Έχοντας τώρα διανύσει έξι μήνες συναντήσεων, αναφέρω τις δικές μου διαπιστώσεις.

Μου αρέσει που θεραπευτής και μέλη βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. 
Κάθε μέλος θέτει τους δικούς του στόχους και μοιράζεται τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του.
Μπορώ να πω τελικά, πως αυτή η διαδικασία είναι ανακουφιστική για το άγχος, το πόνο, τις ενοχές. 

Σαφώς, δεν αργείς να συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι ο μόνος που έχει προβλήματα και τα δικά σου μπορεί να μην είναι τα πιο άσχημα και απογοητευτικά. 
Επίσης, το γεγονός ό,τι δεν τα ξεπερνάς πάντα άμεσα, δεν σημαίνει ότι είσαι ανεπαρκής, ανίκανος σαν οντότητα. Και για άλλους ανθρώπους έτσι είναι.

Μαθαίνεις όμως να προσεγγίζεις τα προβλήματα διαφορετικά, αλλά και να σχετίζεσαι με τους άλλους, χωρίς το φόβο της κριτικής και της απόρριψης, κάτι που δεν συμβαίνει σε άλλες μορφές σχέσεων.

Το κλίμα ασφάλειας και ζεστασιάς καθώς και το αίσθημα του "ανήκειν", συμβάλλουν στο να καλοδέχεσαι την υποστήριξη και την έμπνευση στη λύση θεμάτων. 
Αναπτερώνεται το ηθικό και η ελπίδα σου.

Έχοντας στο παρελθόν και την εμπειρία της προσωπικής θεραπείας, νομίζω ότι η ομαδική από κάποιες απόψεις, είναι πιο αποτελεσματική. 
Γιατί συμβαίνει συχνά, ακόμα κι αν δεν συμμετέχεις ενεργά, παρατηρώντας τους άλλους να εκφράζονται, να μαθαίνεις μέσα από τα δικά τους βιώματα.
Να σε αγγίζουν καταστάσεις, να σκέφτεσαι πράγματα που δεν το περίμενες.

Να κερδίζεις, δηλαδή, την αυτογνωσία μέσα από το 'εσύ' και με αυτό το τρόπο να αναπτύσσεις την εμπιστοσύνη, την προστασία και την αγάπη για τον εαυτό σου. 


Ελένη (το όνομα έχει αλλαχθεί)


Η ομάδα της Τετάρτης θα είναι ανοιχτεί για λίγες εβδομάδες ακόμα, σε νέα μέλη.

Συγκρίνοντας, μαθαίνοντας, ισορροπώντας


(δημοσιεύθηκε αρχικά στο www.e-psychology.gr 30/03/2017)
https://www.e-psychology.gr/personality/2472-sigkrinontas-mathainontas-isorropontas.html

Τι θα δείτε στο κείμενο:
Σ’ αυτό το άρθρο θα διαβάσετε, πώς γνωρίζουμε και κατασκευάζουμε τον εαυτό μας μέσα από τις συγκρίσεις που κάνουμε με τους άλλους. Επίσης, τι είδους αυτοεικόνα θέλουμε, συνήθως, να δημιουργούμε. Και τέλος, πώς η σύγκριση μπορεί να λειτουργήσει ως σκαλοπάτι για ν’ ανέβουμε και όχι να κατέβουμε στη σχέση που διαμορφώνουμε με τον εαυτό και τους άλλους. 

Εισαγωγή

Η αίσθηση του εαυτού και η έννοια της ταυτότητας δημιουργούνται τόσο, μέσω προσωπικής διεργασίας όσο και επηρεασμού από την κοινωνία, μέσα στην οποία αναπτύσσονται τα άτομα. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και σκέφτονται ποιοι είναι οι ίδιοι, αναπτύσσοντας τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά μέσα από τη συμμετοχή τους σε κοινωνικές ομάδες. Ο εαυτός, λοιπόν, αποτελεί παράγωγο ατομικό και συλλογικό ταυτόχρονα (Hogg, 2010).


Η σύγκριση παρούσα

Βασικός τρόπος με τον οποίο οι  άνθρωποι μαθαίνουν τον εαυτό τους είναι μέσα από τις συγκρίσεις με άλλους. Η κοινωνική σύγκριση ως φαινόμενο αποτελεί συστατικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής, αναμενόμενο και φυσιολογικό, χωρίς το οποίο θα ήταν αδύνατο να οριστεί η προσωπική και η κοινωνική ταυτότητα (Festinger, 1954).

Έτσι, ανευρίσκεται το μέτρο, ο αποδεκτός τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι, δηλαδή, εξετάζουν τα συναισθήματα, τις στάσεις και τις πράξεις τους, μέσα από αυτές των άλλων ανθρώπων. Αναζητούν συγκρίσεις μέσα από τις ομάδες, κύκλους που αισθάνονται ότι ανήκουν. Προβαίνουν σε συγκρίσεις μεταξύ του πώς είναι και του πώς θα ήθελαν να είναι, σύμφωνα με ένα μέτρο, στη συνέχεια δημιουργούν κίνητρο για αλλαγή και δράση, αντλώντας ικανοποίηση ή δυσαρέσκεια ανάλογα από το αν πέτυχαν ή όχι τους στόχους τους.
Άλλοτε, θέλουν απλά να επικυρώσουν τις στάσεις τους, συμβάλλοντας στην ακεραιότητα του εαυτού.

Πραγματοποιώντας καθοδική σύγκριση, το άτομο συγκρίνεται με εκείνους, των οποίων η απόδοση βρίσκεται κάτω από το δικό του επίπεδο, καταλήγοντας να αισθάνεται καλά για τον εαυτό του (Wills, 1981). Για παράδειγμα, ένας που πέρασε, με οριακή επάρκεια κάποιες εξετάσεις, συγκρίνει τον εαυτό του με αυτούς που ‘κόπηκαν’ και νιώθει ανακούφιση.
Ανάλογα με τη περίπτωση, οι αντιδράσεις μπορεί να ποικίλουν από αίσθημα ευγνωμοσύνης για τα προνόμια που κατέχονται, έως αίσθημα ανωτερότητας και διογκωμένο ‘εγώ’ απέναντι στους άλλους.

Αντίθετα, κατά την ανοδική σύγκριση, το σημείο απόδοσης των άλλων βρίσκεται υψηλότερα από το δικό του (Wood, 1989). Στο αναφερθέν παράδειγμα, αυτός που πέρασε, με οριακή επάρκεια κάποιες εξετάσεις, συγκρίνει τον εαυτό του με αυτούς που αρίστευσαν και νιώθει απογοήτευση.

Ανάλογα με τη περίπτωση, οι αντιδράσεις κι εδώ μπορεί να ποικίλουν, με πιο συχνά συναισθήματα το άγχος, τη δυσαρέσκεια, την ανεπάρκεια, την ανασφάλεια ή το θυμό και τη ζήλια. Ενώ, άλλες φορές, δημιουργείται αίσθημα στοχασμού και ενδοσκόπησης, κίνητρο για αυτοβελτίωση ή και θαυμασμού για τον άλλον.

Το άτομο μπορεί να ανακτήσει την χαμένη ασφάλεια, υποβαθμίζοντας την ομοιότητά του με τον συγκρινόμενο ή να αποσυρθεί από τη σχέση μαζί του.

Επίσης, μπορεί να τον προβάλλει ως ηττημένο από κάποιες απόψεις ή συνολικά και να  ‘πατήσει πάνω στο κουφάρι του’, εκδηλώνοντας επιθετικότητα με λόγια ή πράξεις.

Άλλη εκδοχή είναι να λειτουργήσει υποβιβαστικά προς τον εαυτό του, αναπτύσσοντας καταθλιπτική διάθεση. 

Ωστόσο, όταν κάποιος υποχρεώνει τον εαυτό του ή έναν άλλον άνθρωπο να κάνει συνεχώς δυσμενείς ανοδικές συγκρίσεις, το πιθανότερο είναι να αποδομήσει παρά να οικοδομήσει την αυτοεκτίμηση και την σχέση


Φτιάχνοντας εντυπώσεις για τον εαυτό και τους άλλους

Το τελευταίο συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι αρέσκονται πρωταρχικά στην αυτοεξύψωση, την προώθηση μιας ευνοϊκής εικόνας του εαυτού. Πρυτανεύει έμφυτα, η ανάγκη των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους (αυτο-αντίληψη) θετικά, ως καλό, ικανό και σταθερό (Sedikides, 1993).Τόσο ώστε, να λειτουργούν ασυναίσθητα, μεροληπτικά υπέρ της δικής τους θεώρησης, κάτι που έχει χαρακτηριστεί ως αυτόματος εγωκεντρισμός (Paulhus and Levitt, 1987). Πχ δέχονται εύκολα ή άμεσα τον έπαινο, δύσκολα την επίκριση ή την ευθύνη τους για την αποτυχία.

Ωστόσο, η αυτο-επιβεβαίωση λειτουργεί ψυχολογικά προσαρμοστικά ως ένα βαθμό, ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι δέχονται απειλές, εννοούμενες ή πραγματικές στην αυτοεκτίμηση, συμβάλλοντας ευνοϊκά στη σωματική και την ψυχική υγεία, καθώς τους βοηθά να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους.

Ενώ, η αυτό-επιβεβαίωση δεν είναι προσαρμοστική, όταν η αυτό-αντίληψη αγγίζει την υπεροψία, τα άτομα δηλαδή νιώθουν ιδιαίτερα και ανώτερα από τους άλλους, ξεμακραίνοντας από την πραγματικότητα.

Αμέσως, μετά την αυτο-εξύψωση οι άνθρωποι προτιμούν την αυτο-επαλήθευση, αναζητώντας την επιβεβαίωση για την εικόνα που ήδη διατηρούν για τον εαυτό τους.
Αν έχουν αρνητική, για παράδειγμα, όταν κάποιοι έχουν καταθλιπτική διάθεση, θα την επιβεβαιώσουν αντλώντας αρνητική πληροφόρηση, αν έχουν θετική, για παράδειγμα διατηρούν αισιοδοξία, θα ελκυστούν από ενθαρρυντικά ερεθίσματα.  

Κι ακόμα λιγότερο από τις δυο προηγούμενες επιλογές, έρχεται η αυτο-αξιολόγηση, η επιθυμία ν’ ανακαλύψουν οι άνθρωποι την αλήθεια για το ποιοι πραγματικά είναι. Επιβεβαιώνεται ερευνητικά ότι, υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στο πώς βλέπει κάποιος τον εαυτό του, πώς νομίζει ότι τον βλέπουν οι άλλοι και πώς πραγματικά τον αποτιμούν (Shrauger & Shoeneman, 1979), (Kenny & DePaulo, 1993).
Οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στη θέση του άλλου για να εξακριβώσουν με μεγαλύτερη εγκυρότητα πώς πραγματικά τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι και με τη σειρά τους να δώσουν την ίδια ανατροφοδότηση για τον άλλον.

Έτσι, προτιμούν να κατασκευάζουν τις δικές τους εντυπώσεις περισσότερο σολιψιστικά (φτιάχνοντας τη πραγματικότητα μόνο μέσα από την ατομική αντίληψη και τις αισθήσεις).
Από την άλλη, μεγάλη δόση αλήθειας ίσως να μην είναι διαχειρίσιμη, επιδρώντας βλαπτικά στο ψυχισμό του ατόμου.
Σε κάθε περίπτωση όμως οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και η αυτοεκτίμησή τους να μη βάλλεται συνεχώς.


Διαχειριζόμενοι τη σύγκριση

Το πώς θα βρίσκει κάποιος την ισορροπία του στα παραπάνω, είναι ένας προσωπικός δρόμος.
Εκτός από την ενδοσκόπηση και την ειλικρινή αλληλεπίδραση στις σχέσεις, είναι βοηθητική η αποδοχή σε αλήθειες όπως:
Δεδομένης της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας των ανθρώπων και των κοινωνιών που αυτοί συνιστούν, ο ένας συνήθως, θα υπερέχει από τον άλλο, σε κάποιο τομέα.
Με την αναγνώριση της αξίας του άλλου, ο άνθρωπος μπορεί να διατηρεί ταπεινότητα και ήρεμη αυτοπεποίθηση.
Εναλλακτικά, αυτό μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για μίμηση. Ο ‘νικητής’ αξίζει να ειδωθεί ως παράδειγμα προς μάθηση, αφορμή για έπαινο, παρά ως αντικείμενο φθόνου. Ο καθένας μπορεί να είναι ‘νικητής’ για έναν άλλο άνθρωπο.

Ο εαυτός, πάντα, θα διαθέτει τόσο δυνατότητες όσο και περιορισμούς. Το μόνο που αλλάζει είναι το εύρος ανάπτυξης και ορίου που θα δώσει το άτομο σ’ αυτά.

Η αυτο-παραδοχή όλων των πλευρών της προσωπικότητας ακόμα κι των λιγότερο ελκυστικών, είναι ωφέλιμη, παρά η συνεχής σύγκριση κι ο αγώνας να εξασφαλιστεί μια θέση στο κοινωνικό ‘φαίνεσθαι’ που ούτως ή άλλως, αποτελεί, όχι μόνο μια υποκειμενική κατασκευή, αλλά συχνά επίπλαστη.

Οι αποτυχίες και τα προβλήματα, αν και δυσάρεστα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Κανένας δεν διαθέτει την αποκλειστικότητα τους. Αν τελειώσει το Χ πρόβλημα πιθανόν να εμφανιστεί το Ψ. Είναι προτιμότερη η στάση αποδοχής αυτών που έρχονται και προσπάθεια επίλυσης ή διαχείρισης τους.

Διαφορετικά, αν η ζωή παρατηρείται μέσα από το στενό φακό που παίζει το έργο, "η ευτυχία βρίσκεται πάντα στους άλλους", το αίσθημα πικρίας και απογοήτευσης θα διαβρώνει το μυαλό και τη καρδιά.



Βιβλιογραφία
·        Festinger, L(1954) A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, 117-140.
·        Hogg, M. A & Vaughan G. M. (2010) Κοινωνική Ψυχολογία. Εαυτός και ταυτότητα, 161-198.
·        Kenny, D. A., & DePaulo, B. M. (1993). Do people know how others view them? An empirical and theoretical account. Psychological Bulletin, 114, 145-161.
·        Paulhus, D. L., & Levitt, K. (1987). Desirable responding triggering by affect: Automatic egotism. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 245-259.
·        Sedikides, C. (1993). Assessment, enhancement, and verification determinants of self-evaluation process. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 317-338.
·        Shrauger, J. S., & Shoeneman, T. J. 1979. Symbolic interactionist view of self-consept: Through the looking glass darkly. Psychological Bulletin, 86, 549-573.
·        Suls, J., & Wheeler, L. (eds) (2000). Handbook of social comparison: Theory and research. New York: Kluwer/Plenum.
·        Wills, T. A. (1981). Downward comparison principles in social psychology. Psychological Bulletin, 90, 245-271.
·        Wood, J. V. (1989). Theory and research concerning social comparisons of personal attributes. Psychological Bulletin, 106, 231-248. 


Έναρξη Ομαδικής Θεραπείας

 
Συνεργασία - Κοινή ωφέλεια (photo by K. Majumder)
Μετά την επιτυχημένη λειτουργία της πρώτης ομάδας, ξεκινάει και δεύτερη ομάδα αυτογνωσίας και ψυχοθεραπείας από τη Τετάρτη 5 Απριλίου.

Η ομάδα θα είναι ολιγομελή, ώστε όλοι να έχουν την ευκαιρία για ενεργή συμμετοχή. 
Θα συγκεντρωνόμαστε κάθε Τετάρτη στις 19:30 και για μιάμιση ώρα θα εκφράζουμε αυτά που μας απασχολούν, αναζητώντας τρόπους να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στην διεκδίκηση καλύτερων σχέσεων με το σύντροφο, το παιδί, το συνεργάτη, το φίλο.
Θα δοθεί έμφαση στην ανάδειξη του προσωπικού μας δυναμικού, εξασκώντας δεξιότητες καλής επικοινωνίας, ενεργητικής ακρόασης, έκφρασης θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, αντιπαράθεσης, υποστήριξης, αποδοχής.

Το κύριο εργαλείο γι’ αυτό, θα αποτελέσει η σχέση του ενός με τον άλλο, όπως θα διαμορφωθεί μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο.

Το κλίμα που καλλιεργούμε μέσα στην ομάδα είναι αμοιβαίας εχεμύθειας, σεβασμού και αλληλοϋποστήριξης.

Από την άλλη, το κομμάτι της ψυχοεκπαίδευσης που περιλαμβάνεται, θα συμπληρώνεται και από βιωματική πρακτική.

Οι συναντήσεις θα γίνονται στη διεύθυνση, Σεϊζάνη 3, Ν. Ιωνία, 1ος όροφος. 
Το πρόγραμμα Ομαδικής Θεραπείας υπάγεται στο πλαίσιο της εθελοντικής δράσης του Σωματείου "Ατραπός Κηφισιάς" γι' αυτό και η τιμή συμμετοχής είναι χαμηλή.
Η ομάδα θα είναι ανοιχτή για νέα μέλη, λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της.
Η πρώτη συνάντηση, ατομική, θα είναι δωρεάν.
Πληροφορίες για εγγραφή στα τηλέφωνα 211 4068 113 & 6944 896279.


Η συντονίστρια,

Ηλιοπούλου Τέτα  Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας