ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

by F. Halda

Κάθε άνθρωπος διαθέτει την προσωπικότητά του, το δικό του χαρακτηριστικό και σταθερό τρόπο συμπεριφοράς, σκέψης, συναισθηματικής λειτουργίας και αντίδρασης. 

Η αντίληψη που έχει σχηματίσει για τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει, εκφράζεται μέσα σε όποιο πλαίσιο και αν κινηθεί. 

Αυτά τα πρότυπα λειτουργίας γίνονται ιδιαίτερα εμφανή κατά την εφηβεία ή την πρώιμη ενηλικίωση και αποκτούν σταθερότητα μέσα στο χρόνο. 

Όταν όμως είναι άκαμπτα και δυσπροσαρμοστικά, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο, τότε συνιστούν διαταραχές της προσωπικότητας.

Η συγκεκριμένη διαγνωστική κατηγορία είναι η πιο αμφιλεγόμενη, αφού η οριοθέτηση σε διαφορετικές ΔΠ δεν είναι τόσο σαφής ή εμφανίζονται κοινά χαρακτηριστικά με άλλες ψυχικές διαταραχές.

Ξεχωρίζουν τρεις ομάδες με βάση ορισμένα στοιχεία η κάθε μια.

Ομάδα Α: α) παρανοειδής, β) σχιζότυπη γ) σχιζοειδή ΔΠ. Το άτομο εκδηλώνει παράξενη και εκκεντρική συμπεριφορά, που προσομοιάζει της συμπτωματολογίας των σχιζοφρενικών διαταραχών, διατηρεί όμως την σχέση του με την πραγματικότητα.

Στην παρανοειδή ΔΠ κυριαρχεί η δυσπιστία, η καχυποψία, τα αισθήματα θυμού για τους άλλους, αφού τα κίνητρα του άλλου θεωρούνται κακόβουλα. 

Στη σχιζότυπη ΔΠ το άτομο νιώθει πολύ άβολα σε στενές σχέσεις, εκφράζεται με παράξενες ιδέες και περίεργες αντιληπτικές εμπειρίες. Εμφανής, ο παράδοξος και εκκεντρικός τρόπος παρουσίας. 

Στη σχιζοειδή ΔΠ κυριαρχεί η εσωστρέφεια, η μοναχικότητα, η απόσυρση και η περιορισμένη συναισθηματική έκφραση.

Ομάδα Β: α) αντικοινωνική, β) οριακή/μεταιχμιακή, γ) ιστριονική δ) ναρκισσιστική ΔΠ.  Εδώ κυριαρχεί η έντονη, δραματική και ασταθής συναισθηματική συμπεριφορά.

Από όλες τις ΔΠ η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, δυνητικά είναι η πιο επικίνδυνη για το κοινωνικό σύνολο, ξεπερνώντας τη ζημιά προς τον εαυτό με επέκταση αυτούς με τους οποίους ο πάσχων έρχεται σε επαφή, αφού αδυνατεί να αναγνωρίσει και να συναισθανθεί τις ανάγκες, τα συναισθήματα και τα δικαιώματα των άλλων. 

Συνήθως τα άτομα με αντικοινωνική ΔΠ εμφανίζουν τρία ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: παράνομη συμπεριφορά, παρορμητικότητα, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, σωματική επιθετικότητα, εξαπάτηση, σταθερή ασυνέπεια, απουσία τύψεων για τη βλάβη που προκαλούν. 

Αν και μπορεί να είναι εύστροφα και γοητευτικά λειτουργούν ψυχρά, χειριστικά και χωρίς οίκτο.

Στην οριακή/μεταιχμιακή ΔΠ υπάρχει ένα εκτεταμένο πρότυπο αστάθειας στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά στην αυτο-εικόνα. Φέρεται απρόβλεπτα, παρορμητικά, με ασταθή και συχνή εναλλαγή διάθεσης, κινούμενο ανάμεσα στην εξιδανίκευση και στην υποτίμηση.  

Στην ιστριονική ΔΠ (από το λατινικό histrio = ηθοποιός), υπερέχει η ανάγκη για προσοχή, ο υπέρμετρος συναισθηματισμός, η υπερβολή στα λόγια και την παρουσία του ατόμου. 

Στην ναρκισσιστική ΔΠ διατηρείται διογκωμένη η αίσθηση του εαυτού, η έμφαση στα προσωπικά κατορθώματα, ενώ στη πραγματικότητα, υπάρχει έλλειψη ενσυναίσθησης για τον άλλο. Προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η αυτό-εικόνα, ενδέχεται να εκμεταλλευτεί τους άλλους.

Ομάδα Γ: αποφευκτική, εξαρτητική και την ιδεοψυχαναγκαστική ΔΠ. 

Κυρίαρχα στοιχεία το άγχος και ο φόβος στις κοινωνικές σχέσεις. 

Εξαιτίας αυτών, στην αποφευκτική ΔΠ το άτομο αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές, αν και τις επιθυμεί, γιατί ενέχουν το φόβο της απόρριψης. Διατηρεί αισθήματα προσωπικής ανεπάρκειας και εκδηλώνει υπερευαισθησία στην κριτική. 

Στην εξαρτητική ΔΠ η προσκόλληση, η υποταγή και η εξάρτηση, υποδηλώνουν από τη μια, την αδυναμία του πάσχοντα να βασιστεί στον εαυτό του και από την άλλη, την έντονη ανάγκη να φροντίζεται από τους άλλους. 

Στην ιδεοψυχαναγκαστική ΔΠ υπάρχει ένα πρότυπο λειτουργίας, ώστε η καθημερινότητα εξελίσσεται με βάση την τάξη, τον έλεγχο, την τελειοθηρία. Το άτομο αγωνιά να κάνει τα πάντα σωστά.

Επίσης

Αλλαγή προσωπικότητας εξαιτίας μιας άλλης ιατρικής κατάστασης, η προσωπικότητα του ατόμου εκφράζεται με μόνιμα προβληματικά στοιχεία, άμεσο αποτέλεσμα της ψυχολογικής επίδρασης μιας  ιατρικής κατάστασης, όπως ψυχοχειρουργική του μετωπιαίου λοβού.

Άλλη καθορισμένη διαταραχή προσωπικότητας ή μη καθορισμένη διαταραχή προσωπικότητας, αφορά στη περίπτωση που συνυπάρχουν στοιχεία από διαφορετικές ΔΠ, αλλά δεν εκπληρούνται τα κριτήρια για μια καθορισμένη, ή η λειτουργία της προσωπικότητας του ατόμου, φαίνεται να πληρεί ένα συγκεκριμένο διαταραγμένο πρότυπο, το οποίο δεν υπάγεται ωστόσο στο ταξινομικό εγχειρίδιο, όπως παθητική-επιθετική διαταραχή προσωπικότητας.

Οι μάσκες

..Μάσκες ζητάνε οι καρδιές
για να μπορέσουν μέρος να λάβουν
στης ζωής το καρναβάλι
και να καλύψουν
τις ουλές τους οι ψυχές..